Slikproblemen en medicatie

• juli 4, 2021

Speciaal artikel voor verpleegkundigen en verzorgenden

We verklappen maar meteen wat de boodschap van dit artikel is: medicijnen mag je nooit (!) zomaar fijnmalen. Overleg eerst met de apotheker i.v.m. de risico’s voor je cliënten én jezelf. Sorry dat we zo streng dit artikel starten, maar we zien het in de dagelijkse praktijk nog flink vaak misgaan met zeer ernstige gevolgen van dien. Die gevolgen voorkomen we liever met zo’n duidelijke boodschap van onze kant. Dat gezegd hebbende, geven we je nu de ruimte om de rest van het artikel te lezen 😊

‘Medicatie bewerken? Zoveel mogelijk inperken!’

Tijdens onze audits en trainingen spreken we regelmatig verpleegkundigen en verzorgden en steevast hebben zij de volgende vragen: ‘Waarom  mag je het ene tablet wel fijnmalen en het andere tablet niet?’; ‘Wat is de reden dat je niet alle capsules mag openmaken?’; Hoe signaleer je slikproblemen bij demente cliënten?’. Vragen waar zij dagelijks mee worstelen. Helemaal lastig als je nagaat dat maar liefst 23% van de ouderen in Nederland lijdt aan slikproblemen of slikklachten, ook wel dysfagie genoemd. Slikproblemen die veelal doorwerken in problemen met het slikken van medicatie. Dan de medicatie maar fijnmalen zodat het allemaal wat makkelijker gaat? Absoluut niet. In dit artikel leggen we je uit waarom en geven we je tips hoe het wél kan.

‘Ik wist niet dat het  kauwen van medicatie door mijn cliënt deze ernstige gevolgen kan hebben’ 

Verzorgende

Dysfagie is geen aandoening op zichzelf

De medische term voor slikproblemen of slikklachten is dysfagie. We spreken over dysfagie wanneer een cliënt niet goed kan kauwen, zich regelmatig verslikt of het eten niet goed weg krijgt. Een veel voorkomend probleem omdat 23% van de ouderen in Nederland hier aan lijdt.

‘Is het dan een aandoening?’ Daar kunnen we heel duidelijk in zijn: nee. Het is geen aandoening of ziekte op zichzelf. Bij ouderen gaat het kauwen vaak langzamer en moeizamer. Voedselresten blijven in de mond of keel hangen, die zorgen voor slikklachten. Dysfagie wordt veelal veroorzaakt door een beroerte, hersenbloeding, de ziekte van Parkinson of dementie. Deze aandoeningen zorgen voor gevoelsverlies in de mond of een minder goede aansturing van het slikmechanisme. Daarnaast zorgen sommige medicijnen voor afname van spierkracht, waardoor het kauwen moeilijker gaat of de tong het voedsel minder goed kan verplaatsen. Ook kan het zo zijn dat het strottenklepje minder goed functioneert. Zoals je ziet, lopen de oorzaken behoorlijk uiteen.

Het devies is altijd: samenwerken

In de praktijk is er nog onvoldoende aandacht voor dysfagie, of slikproblemen dan wel slikklachten worden niet altijd herkend. Dysfagie kan uiteindelijk leiden tot ondervoeding, uitdroging, longontsteking en overlijden. Het devies om beter in te spelen op slikproblemen? Samenwerken. Samenwerking tussen verzorging, verpleging, arts en apotheek is noodzakelijk om cliënten zo goed mogelijk te begeleiden en zorg te geven.

Medicijnen nooit zomaar fijnmalen i.v.m. vertraagde afgifte

Als je merkt dat een cliënt problemen heeft met slikken, mag je niet zomaar tabletten of capsules fijnmalen of openmaken. Zoals je wellicht weet, kan dit tot levensbedreigende situaties leiden bij de cliënt.

Dat komt doordat sommige tabletten of capsules een vertraagde afgifte hebben. Via een speciaal ingebouwd systeem, geven deze medicijnen het geneesmiddel over langere tijd en beetje bij beetje af aan het lichaam. Deze geneesmiddelen mag je dus absoluut niet fijnmalen. Doe je dat wel? Dan vernietig je het speciaal ingebouwde systeem en komt de dagdosering in één keer vrij. Met als gevolg (ernstige) bijwerkingen of zelfs het overlijden van de cliënt.

‘Hoe herken ik geneesmiddelen met een vertraagde afgifte?’ is een veelgehoorde vraag tijdens onze audit-bezoeken en trainingen. Het antwoord daarop is dat je ze kunt herkennen aan de termen ‘mga’, ‘oros’ of ‘retard’.

De praktijk is alleen wat weerbarstiger. Zelfs als deze termen niet vermeld staan, kan een tablet of capsule nog steeds een vertraagde afgifte hebben. Twijfel je? Dan raden we je aan om te overleggen met de apotheker. Hij of zij kan je van advies voorzien. En we beseffen ons dat dat in de praktijk af en toe lastig kan zijn, maar liever kort overleg dan lange termijn bijwerkingen bij cliënten.   

Maar wist je ook dat het gevaarlijk voor jezelf kan zijn?

Het risico van fijnmalen, oplossen of openmaken is er niet alleen voor de cliënt. Sommige geneesmiddelen mag je niet bewerken omdat dit risico’s geeft voor jou als zorgverlener. Er zijn geneesmiddelen die bijvoorbeeld kankerverwekkend zijn, allergische reacties veroorzaken of schadelijk zijn voor je ongeboren kind. Het is dus belangrijk dat jij als zorgprofessional niet in aanraking komt met deze geneesmiddelen.

“Voor zowel je cliënt als jezelf is dus ons advies: medicatie bewerken? Zoveel mogelijk inperken!”

Ogen en oren van de apotheker

We herhalen het nog maar een keer, omdat het zo belangrijk is. Ervaar je slikproblemen bij je cliënten? Breng dan de behandelend arts en apotheek op de hoogte. Zij kunnen je van advies voorzien of een alternatief geneesmiddel voorstellen, bijvoorbeeld in de vorm van een drank. De apotheker adviseer je ook of en (zo ja) hoe je sommige geneesmiddelen mag bewerken. Jullie (verzorgenden, verpleegkundigen) zijn immers de ogen en oren van de apotheker.

Meer kennis opdoen?

Ben je een zorgverlener en wil je meer leren over dysfagie i.c.m. medicatie of hoe je beter kunt samenwerken met een apotheker of behandelend arts? Volg dan onze training ‘Slikproblemen en medicatie’. Je kunt vrijblijvend informatie opvragen over de inhoud van de training, wanneer er weer een training gepland staat of in welke vorm we een training op maat voor jou en je collega’s kunnen aanbieden.

Stuur een berichtje naar info@kennisconnect.nl of bel 0529 224 009.

Van gedachten wisselen?

Vond je dit een interessant artikel en wil je graag over dit onderwerp of een ander onderwerp van gedachten wisselen? Neem dan contact ons op: info@kennisconnect.nl. Uiteraard kun je ook connecten via LinkedIn: Marlies en Rianne